زنانی که از نفقه محروم می شوند

مطابق اصول اسلام و قانون ایران، نفقه زن بر عهده شوهر است. ماده 1107 قانون مدنی نفقه را این‌گونه توصیف می‌کند که نفقه شامل مسکن، لباس، اثاث منزل، هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به‌واسطه نقصان یا مرض است؛ حال اگر مردی از تأمین مخارج زندگی و دادن نفقه به زن خودداری نمایید، چه راه‌هایی برای مطالبه نفقه وجود دارد؟ آیا مرد تحت هر شرایطی ملزم به پرداخت است؟

مردان در چه صورتی می‌توانند نفقه ندهند؟

1- طبق ماده‌ 1108 قانون مدنی هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود؛ بنابراین در موارد زیر نفقه به زن تعلق نمی‌گیرد:

 

مطالبه نفقه از سوی زن مستلزم انجام وظایف زوجیت از جمله تمکین عام و تمکین خاص است و از آنجایی که طبق عرف در دوران عقد، تمکین خاص صورت نمی گیرد؛ بنابراین نفقه در دوران عقد به زن تعلق نخواهد گرفت

- عدم تمکین: به این معنا که زن نیازهای زناشویی همسر خود را به ‌جز موارد خاص شرعی و بیماری یا درخواست‌های خلاف شئون اخلاقی یا مغایر با سلامت جسمی و روحی زن، برآورده نکند.

- نشوز و نافرمانی: زندگی نکردن در خانه دائمی شوهر، ترک منزل بدون اجازه و رضایت شوهر، بدرفتاری و انتخاب شغل مغایر با شئون اخلاقی و وظایف زناشویی از موارد نشوز است و در این صورت علاوه بر اینکه مرد از دادن نفقه معاف خواهد بود، می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق کرده و تجدید فراش نماید.

2- طبق ماده 1113 قانون مدنی، در عقد موقت زن حق نفقه نداشته مگر اینکه شرط شده باشد یا اینکه عقد مبنی بر آن جاری‌شده باشد.

3- براساس ماده 1108 قانون مدنی، مطالبه نفقه از سوی زن مستلزم انجام وظایف زوجیت از جمله تمکین عام (فرمانبرداری در تمام امور کلی زندگی) و تمکین خاص (اطاعت از نیازهای غریزی مرد از طرف زن) است و از آنجایی که طبق عرف در دوران عقد، تمکین خاص صورت نمی گیرد؛ بنابراین نفقه در دوران عقد به زن تعلق نخواهد گرفت.

استثناء: به موجب صراحت ماده 1085 قانون مدنی زن می‌تواند انجام وظایف زناشویی را منوط به پرداخت مهریه نماید و تا زمانی که مهریه خود را دریافت ننموده است تمکین ننماید و به خانه شوهر نرود. بنابراین در این صورت پرداخت نفقه در دوران عقد مستلزم تمکین نخواهد بود و قابل محاسبه است؛ به شرط آنکه زن قبل از مطالبه مهریه تمکین نکرده باشد یا به خانه شوهر نرفته باشد و مهریه هم عندالمطالبه باشد نه عندالاستطاعه.

4- با توجه به اینکه بعد از طلاق تمکین عام و خاص صورت نمی گیرد، مرد دیگر الزامی به پرداخت نفقه به همسر سابق خود را نخواهد داشت مگر در صورت حمل(بارداری) از شوهر خود که در این صورت تا زمان وضع حمل (زایمان) حق نفقه خواهد داشت.
استثناء: در صورتی که طلاق از نوع طلاق رجعی باشد، زن می تواند تا پایان مدت عده(سه ماه و 10 روز) در منزل همسرش سکونت نماید و مرد هم موظف است که نفقه این مدت را به وی بپردازد تا مدت عده به پایان برسد.
 

اگر مردی نفقه پرداخت نکند، چه راهی برای مطالبه نفقه وجود دارد؟

زنی که همسرش از پرداخت نفقه به وی خودداری می‌کند از دو طریق می‌تواند نفقه خود را مطالبه نمایید: دادخواست حقوقی و شکایت کیفری.

نحوه ارائه دادخواست حقوقی
زنی که می‌خواهد نفقه روزهای گذشته را مطالبه نمایید، باید دادخواست حقوقی بدهد. برای ارائه دادخواست، خوانده (زوجه) باید به خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه نفقه دهد. پرونده به شعبه شورای حل اختلاف محل اقامت زوجه ارسال و برای تعیین مبلغ نفقه، کارشناس مشخص می‌شود؛ مبلغ 250 هزار تومان هزینه کارشناسی از خوانده دریافت می‌شود. حال اگر زنی توان مالی پرداخت دادرسی را نداشته باشد، می‌تواند دادخواست اعسار داده و با معرفی شهود مبنی بر عدم توانایی مالی، زوجه از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌گردد. کارشناس با توجه به شئونات زن، نفقه را تعیین می‌کند و رأی می‌دهد.

 نحوه ارائه شکایت کیفری
برای نفقه حال می‌توان شکایت کیفری ترک انفاق داد. در این صورت زوجه با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی شکایت کرده و پرونده به دادسرا فرستاده می‌شود. بعد از ارائه شهود توسط زوجه برای اثبات عدم انفاق، کیفرخواست صادرشده و پرونده به دادگاه کیفری ارسال می‌گردد. در دادگاه کیفری وقت رسیدگی تعیین می‌شود و در صورت اثبات ادعای زوجه مبنی بر عدم انفاق زوج، مرد از سه ماه و یک روز تا پنج ماه محکوم ‌به حبس می‌شود و زن می‌تواند علاوه بر مطالبه نفقه، تقاضای طلاق هم بکند.
لازم به ذکر است که نفقه از جمله جرائم مستمر است و چنانچه نفقه‌ یک ماه از مردی اخذ شود و مرد مجدداً از نفقه ماه بعد خودداری نماید، زن می‌تواند مجدداً شکایت ترک انفاق نماید. به همین منظور ترک نفقه جرم مستمر محسوب می‌شود و باگذشت شاکی(زوجه) پرونده بسته می‌شود.

منبع : سایت تبیان / بخش حقوقی