آشنایی با قوانین مربوط به فضای مجازی
قسمت اول
از دهه هفتاد تا کنون با گسترش رسانه های دیجیتال و فضای مجازی، ضرورت سواد رسانه ای به ویژه در این حوزه امری اجتناب ناپذیر بوده و در کنار آن دانستن قوانین و مقررات مربوط به این موضوع مهم و کاربرانی که در این فضا مشغول به فعالیت هستند امری ضروری است. متاسفانه امروزه برخی بدون داشتن سواد رسانه و حتی درک صحیح از فضای مجازی با راه اندازی کانال ها و گروه های مجازی در شبکه های مختلف و بدون تعهد و اخلاق اقدام به اعمالی خلاف قانون می نمایند که برخی از اقدامات خلاف خویش آگاه نبوده و برخی دیگر نیزعامدانه و مغرضانه اقدام به این اعمال خلاف می نمایند. با ذکر این مقدمه و با توجه به اهمیت این موضوع قصد داریم عزیزانی که در فضای مجازی مشغول به فعالیت هستند را با حقوق قانونی خویش آگاه نماییم. در طول سالیان، جرایم رایانه‌ای در فضای مجازی ابعاد بسیار گسترده‌ای مانند کلاه‌برداری‌های اینترنتی، هک و نفوذ به سامانه‌های رایانه‌ای و اینترنتی، جعل داده‌ها و عناوین، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و گروه‌ها، توهین به اشخاص و شخصیتها، نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی، سرقت اطلاعات، هرزه‌نگاری و جرائم اخلاقی و برخی جرائم سازمان‌یافته اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی یافته‌اند که لزوم ایجاد پلیس تخصصی که توان پی‌جویی و رسیدگی به این چنین جرائم سطح بالای فناورانه را داشته باشد، بیش از پیش برجسته ساخت. از سوی دیگر با تصویب قانون جرائم رایانه‌ای در مجلس شورای اسلامی و لزوم تعیین ضابط قضایی برای این قانون و نیز مصوبات کمیسیون فضای تبادل اطلاعات (فتا) دولت جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تشکیل پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات، این بخش در بهمن‌ماه سال 1389 به دستور فرماندهی محترم نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، تشکیل گردید.
قانون جرائم رایانه‌ای در سال ۱۳۸۸ برای تعیین مصادیق استفاده مجرمانه از سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به دنبال آن کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه بر اساس ماده ۲۲ این قانون تشکیل شد. اعضای این کمیته شامل وزیر یا نماینده وزارتخانه‌های آموزش‌وپرورش، ارتباطات و فناوری اطلاعات، اطلاعات، دادگستری، علوم، تحقیقات و فناوری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، رئیس سازمان صداوسیما و فرمانده نیروی انتظامی، یک نفر خبره در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به انتخاب کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی و یک نفر نماینده مجلس شورای اسلامی به انتخاب کمیسیون حقوقی و قضایی و تأیید مجلس شورای اسلامی است و ریاست کمیته به عهده دادستان کل کشور قرار گرفت.
فهرستی از مصداق‌های محتوای مجرمانه توسط این کمیته در دی‌ماه ۱۳۸۸ ارائه شد. این فهرست در پنج فصل در بخش‌های «محتوای خلاف عفت و اخلاق عمومی، محتوای علیه مقدسات، محتوای علیه امنیت و آرامش عمومی، محتوای علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی و محتوایی که برای ارتکاب جرائم رایانه‌ای و سایر جرائم» تهیه شده است که تحت عنوان قانون جرائم رایانه‌ای عنوان گرفت. علاوه بر بخشی از این فهرست که در قانون مجازات اسلامی نیز آمده است، در برخی موارد نیز که معلول جرائم جدید به وجود آمده به دلیل فضای منحصر به فرد مجازی است مصادیق تازه ای ارائه شد و برای آنها جرم و مجازات تعریف گردید.(مرکز ماهر)
در قسمت های بعد مصادیق مختلف جرائم مذکور و مجازات های مربوطه بر اساس قوانین و مقررات جاری جمهوری اسلامی ایران تشریح خواهد شد.
ادامه دارد ...
سید روح اله مومنی حبیب آبادی
مدرس دانشگاه و وکیل دادگستری
